Pro Facto heeft samen met Arena Consulting onderzocht wat de verklaringen zijn voor de knelpunten rond de uitvoering en uitvoerbaarheid van de privacywetgeving die geldt voor de politie (Wet politiegegevens). Aanleiding voor het onderzoek was de constatering in 2011 dat de implementatie van de privacywetgeving bij de politie nog onvoldoende op orde was. Tevens waren er signalen vanuit de politieorganisatie dat de wet moeilijk uitvoerbaar was: complex, niet goed aansluitend bij de opgaven waar de politie voor staat en veel bureaucratie met zich meebrengend. Het onderzoek is uitgevoerd aan de hand van een uitvoerige documentenstudie een groot aantal gesprekken met politie, Openbaar Ministerie, de Koninklijke Marechaussee, bijzondere opsporingsdiensten, het ministerie van Veiligheid en Justitie, College Bescherming Persoonsgegevens (CBP), de Nationale Ombudsman, advocaten, gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden en wetenschappers.

De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat niet kan worden gesproken van een absoluut slechte naleving of een onmogelijke uitvoerbaarheid. De praktijk is vooral een worsteling bij het vinden van een balans tussen het borgen van de privacy van betrokken (personen waarvan de politie gegevens verwerkt) en het effectief kunnen uitvoeren van politietaken. Uit het onderzoek komen vier verklaringen voor deze worsteling.

Verklaring 1: kenmerken van de wetgeving
De structuur van de wet sluit niet goed aan bij de organisatie en processen bij de uitoefening van politietaken. Zo zijn bewaartermijnen voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit of de oplossing van zogenaamde coldcases waarschijnlijk te beperkt. De strikte scheiding die de wet hanteert tussen dagelijkse politietaken (surveillance, hulpverlening etc.) en opsporing (doen van onderzoek) blijkt in de praktijk ook moeilijk te maken en te organiseren. De status van gegevens is dynamisch en dat sluit niet aan bij de statische labeling in de wetgeving.

Verklaring 2: (technologische) ontwikkelingen en eisen aan de politie
Daarnaast lijkt de wetgeving niet meer goed te passen bij technologische ontwikkelingen en de plaats van informatie in de samenleving. Met name als het gaat om de beschikbaarheid van grote hoeveelheden digitale gegevens, nieuwe analyse- en opsporingsmethoden en de rol die social media spelen. Deze ontwikkelingen beteken ook dat de opgaven voor de politie zijn veranderd (internationalisering criminaliteit, opkomst cybercrime etc.).

Verklaring 3: de aanpak bij de implementatie
Daar staat tegenover dat de implementatie bij de politie ook niet de aandacht heeft gehad die nodig is geweest. De vereiste meer bedrijfsmatige borging van de (informationele) privacy heeft weinig prioriteit gehad van de politieleiding. Dit is veranderd na de landelijke aandacht voor de gebrekkige naleving en de vorming van de nationale politie. Bij de implementatie lag het accent sterk op de technisch-juridische vertaling in protocollen en ICT. Er is weinig aandacht geweest voor de cultuurverandering richting een meer bedrijfsmatige borging van de privacy.

Daarbij heeft de Wpg zelf mogelijk mede een rol gespeeld door de complexiteit bij de interpretatie en door vergaande eisen te stellen aan de inrichting van de organisatie en vooral te sturen op toezicht op de naleving van de wet en niet op de verinnerlijking van het bedrijfsmatig omgaan met privacy.

Verklaring 4: de startcondities bij de politie als geheel
Een belangrijke verstorende factor is de versnipperde ICT geweest. Toen de Wpg in 2008 in werking trad werd aangenomen dat de politie binnen afzienbare tijd over één (samenhangende) ICT-voorziening zou beschikken. Dat is niet bewaarheid waardoor de implementatie, bijvoorbeeld als het gaat om protocolleren (zoals het vastleggen van verstrekking van informatie aan derden), autorisaties (wie mag welke informatie gebruiken?) of het borgen van de kwaliteit van gegevens (juist, eenduidig, corrigeerbaar) niet goed of alleen op omslachtige wijze mogelijk was. Dit heeft samen met de complexiteit van de wet zelf en de bedrijfstechnische benadering bij de implementatie, de Wpg een bureaucratisch imago bezorgd.

Conclusie en aanbevelingen
De worsteling in de praktijk is een afspiegeling van fragiele en dynamische balans tussen het privacybelang en het belang bij de uitoefening van politietaken. Naar beide kanten toe zijn verbeteringen nodig en mogelijk. De politie zal in elk geval werk moeten maken van een goede borging van de kwaliteit van de gegevens en ook een bedrijfsmatige borging van het privacybelang in de werkprocessen (naast de ‘mores’ rond privacy). De wetgeving is aan enige revisie toe. Vooral als het gaat om de bewaartermijnen voor specifieke politietaken, de statische verwerkingsregimes die niet aansluiten bij de dynamiek van status van informatie en het terughoudender zijn wat betreft organisatie-eisen (die niet aansluiten bij de feitelijke organisatie). Daarnaast is een politieke heroverweging nodig rond de vraag of het privacybegrip in de Wpg nog wel aansluit bij de huidige maatschappelijke opvattingen over privacy en de verwachtingen die worden gesteld aan de politie.

Klik hier om het eindrapport te downloaden.

Pro Facto heeft in opdracht van het WODC onderzoek gedaan naar de informatiepositie van burgemeesters met betrekking tot sociale veiligheid. Sociale (on)veiligheid kan in dit verband worden gedefinieerd als schade, overlast en verliezen die ontstaan door toedoen van opzettelijk menselijk handelen. Daarbij gaat de aandacht primair uit naar de vormen van criminaliteit en overlast waarmee burgers en bedrijven/instellingen in de publieke ruimte te maken krijgen.

In het onderzoek wordt onderscheid gemaakt tussen operationele informatie en analytische informatie. Bij operationele informatie gaat het om informatie over concrete zaken en incidenten die zich hebben voorgedaan. Onder analytische informatie verstaan we analyses, trends, monitors, etc. van ontwikkelingen of gebeurtenissen die zich in het verleden hebben voorgedaan.

In algemene zin kan gesteld worden dat de burgemeesters tevreden zijn over hun informatiepositie op het gebied van sociale veiligheid. Dat geldt vooral voor hun primaire bron van veiligheidsinformatie, de politie. Van de andere partners in de veiligheidsketen, zoals het OM, het Veiligheidshuis maar ook organisaties die actief zijn op het gebied van zorg en welzijn, ontvangen burgemeesters minder operationele informatie. Deze informatie is vaak ad-hoc en gericht op specifieke casus waar de burgemeester actie op zou moeten ondernemen. Veel minder vaak wordt de burgemeesters door deze organisaties ingelicht om hem van informatie te voorzien die mogelijk relevant is voor zijn sociale veiligheidstaak, maar niet direct actie vergt.

Wat betreft analytische informatie komt de informatiepositie van de burgemeester nog onvoldoende overeen met diens behoefte. Als er analytische informatie verstrekt wordt, is de burgemeester doorgaans tevreden over de inhoud ervan, maar dit soort informatie is naar de zin van de burgemeesters nog te weinig voorhanden. Dat geldt voor alle organisaties, inclusief de politie en ook inclusief de eigen gemeentelijke organisatie.

Klik hier om het rapport te downloaden.

Om op internationaal niveau toegerust te zijn op toekomstige problemen en uitdagingen, bestond aan het begin van het decennium bij diverse politieleiders behoefte aan een internationale overlegstructuur waar, zonder focus op operationele aangelegenheden, kennis en ervaring ontwikkeld kon worden die kon worden ingezet om oplossingen te vinden voor (opkomende) internationale veiligheidsvraagstukken. Met deze ambitie heeft het Curatorium Internationaal Politie Leiderschap in 2006 de internationale denktank 'Pearls in Policing' opgericht. In 2007 vond de eerste activiteit plaats. De doelgroep van Pearls in Policing (PiP) bestaat uit vooraanstaande politieleiders uit verschillende continenten. De kern ervan wordt gevormd door een jaarlijkse driedaagse conferentie. Deze is qua opzet geënt op de Bilderberg conferentie: deelname is alleen op uitnodiging en de bijeenkomst is kleinschalig, interactief en gesloten voor de media. In opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie (WODC) heeft Pro Facto onderzoek gedaan naar de effectiviteit van politiedenktank. Klik hier om het eindrapport te downloaden.

Samen met Arena Consulting heeft Pro Facto een herhalingsmeting uitgevoerd van de gemeentelijke aanpak van georganiseerde criminaliteit. Het doel van dit onderzoek, dat in opdracht van het ministerie van Veiligheid en Justitie is uitgevoerd, was inzicht te krijgen in het bewustzijn, de inzet van instrumenten en de samenwerking bij de gemeentelijk aanpak van georganiseerde criminaliteit in het algemeen en de ondersteunende rol van Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC's) in het bijzonder.

Uit de herhalingsmeting blijkt dat sprake is van een versterking van de bestuurlijke aanpak sinds 2009. Het bewustzijn van de mogelijke aanwezigheid van georganiseerde criminaliteit is sterk toegenomen en bij nagenoeg alle gemeenten aanwezig. Dat geldt ook voor de erkenning en het beleidsmatig vastleggen van de bestuurlijke rol bij de aanpak van georganiseerde criminaliteit. De organisatorische verankering laat een wisselend beeld zien. Vooral de kleinere gemeenten zijn organisatorisch kwetsbaar. De uitvoering van de bestuurlijke aanpak lijkt bij de helft van de gemeenten min of meer gemeengoed gelet op de feitelijke inzet van instrumenten. Inhoudelijk zijn vooral de aanpak van hennepteelt en handhavingsknelpunten sterk verankerd: dit zijn de thema's waarop gemeenten goed zicht hebben en waarvan gemeenten aangeven dat ze de grootste impact op de samenleving hebben. Over de vraag of de aanpak effectief is, lopen de meningen van de gemeenten uiteen. Als met de aanpak iets wordt bereikt, dan wordt meestal genoemd het voorkomen dat criminele activiteiten onbewust worden gefaciliteerd door de gemeente en dat verloedering wordt teruggedrongen. Het algemeen beeld is dat gemeenten die de aanpak van georganiseerde criminaliteit bestuurlijke en organisatorisch hebben verankerd en ook feitelijk instrumenten inzetten, de effectiviteit hoger inschatten dan andere gemeenten en het RIEC hoger waarderen. Het risico bestaat dat bij de afwezigheid van de prikkel de bestuurlijke aanpak structureel te maken en de organisatie daarop in te richten de aandacht verslapt, ambtelijk en bestuurlijk.

De Minister van Veiligheid en Justitie heeft het rapport op 1 oktober 2013 aan de Tweede Kamer gestuurd en de TK geïnformeerd over de resultaten van de bestrijding van georganiseerde criminaliteit.

Klik hier om het rapport te downloaden.

Er zijn voor gemeenten diverse redenen en argumenten om externen in te huren. Doorgaans wordt daarbij het volgende onderscheid gehanteerd:

1. werkzaamheden op een bepaald taakgebied voor een bepaalde periode die derden onder dagelijkse aansturing van de gemeente verrichten (als waren zij ambtenaar);

2. opdrachten aan externe bureaus voor een vooraf afgesproken concrete taak of beoogd product op basis van een vooraf afgesproken bedrag.

Bij het eerste onderdeel gaat het dan vooral om inhuur van personeel wegens ziekte, openstaande vacatures, onderbezetting of piekdrukte. Het tweede onderdeel betreft vooral de inhuur van specialistische deskundigheid en onderzoeks- en adviesopdrachten. In opdracht van de rekenkamercommissies van Heerenveen en Opsterland wordt specifiek onderzoek gedaan naar het tweede onderdeel. De centrale onderzoeksvraag luidt als volgt: Voor welk type werkzaamheden en in welke omvang zijn in de periode 2010-2012 externen ingehuurd , in hoeverre is dit rechtmatig, doelmatig en doeltreffend gedaan en in hoe vindt de sturing door de gemeenteraad plaats?

Per 1 januari 2009 werd in de gemeente Midden-Drenthe het openbaar primair onderwijs verzelfstandigd. Voorheen was vanaf 1 januari 2004 reeds een wijziging van de besturing ingezet doordat de gemeenteraad zijn bevoegdheden ter zake van het primair openbaar onderwijs delegeerde aan een bestuurscommissie ex artikel 83 Gemeentewet. Vanaf 2009 ging het primair openbaar onderwijs verder als zelfstandige stichting Openbaar Basis Onderwijs Midden-Drenthe (OBOMD). Op dit moment vallen elf openbare basisscholen onder deze stichting. Bijna 2.000 kinderen genieten er openbaar onderwijs, dat is bijna tweederde van alle kinderen in de gemeente die openbaar basisonderwijs volgen.

Pro Facto is de opdracht verleend onderzoek uit te voeren naar de relatie tussen de gemeenteraad en de stichting OBOMD. De hoofdvraag betreft de taakinvulling door de gemeenteraad als eindverantwoordelijke voor het openbaar onderwijs.

De gemeente Leiden heeft in 2012 aan 529 personen en instellingen subsidies verstrekt voor in totaal € 41 miljoen. De rekenkamercommissie Leiden is voornemens onderzoek uit te voeren naar de effectiviteit van subsidies. Het meten van de effectiviteit van subsidies is niet eenvoudig, zo blijkt onder meer uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer dat zich richtte op de effectiviteit van subsidiegelden. De hoofdconclusie uit dit rapport luidt dat subsidies over het algemeen gebrekkig op effectiviteit (kunnen) worden geëvalueerd, bijvoorbeeld omdat er geen toetsbare doelen en prestaties zijn afgesproken. In welk licht de verstrekte subsidie op effectiviteit moet worden beoordeeld is dan onbekend. Dit is ook één van de belangrijkste bevindingen uit een Omnibusonderzoek door de Gemeentelijke Rekenkamer Nijmegen, waarin de bevindingen van negentien onderzoeken van lokale rekenkamers over de effectiviteit van subsidies overkoepelend zijn geanalyseerd. Twee van deze negentien onderzoeken waren verricht door Pro Facto.

De rekenkamercommissie van Leiden wil voorkomen dat de bevindingen van een onderzoek over de effectiviteit van subsidies op voorhand in feite al vastliggen (omdat het niet onaannemelijk is dat de conclusies overeen zouden komen met de hiervoor geschetste rode lijn). De kern van het onderzoek bestaat vanuit deze optiek niet uit het vaststellen van de mate van effectiviteit en efficiency van het subsidiebeleid. Het onderzoek heeft tot doel te verkennen hoe het inzicht erin verbeterd en de effectiviteit ervan vergroot kan worden. Pro Facto gaat dit onderzoek uitvoeren.

De rekenkamercommissie van de gemeente Amersfoort laat door Pro Facto onderzoeken naar de mate waarin de huidige procedures en gehanteerde werkwijzen voor de afhandeling van klachten en bezwaren door de gemeente Amersfoort effectief zijn bij het voorkomen, achterhalen en afhandelen ervan. Daarbij zal speciale aandacht zijn voor informele afdoening en voor de meningen en oordelen van bezwaarmakers. Dat laatste gebeurt door middel van een digitale enquête.

Voor het realiseren van gemeentelijke doelstellingen dient een gemeente goed na te denken over de wijze waarop de uitvoering georganiseerd wordt. Vaak komt het voor dat voor de realisatie van doelen samenwerking nodig is met andere organisaties of dat overwogen kan worden om bepaalde taken buiten de eigen organisatie te plaatsen. Gemeenten hebben daardoor over het algemeen allerlei samenwerkingsverbanden die op verschillende manieren zijn vormgegeven. Ook bij de gemeente Groningen is dat het geval. De gemeente participeert bijvoorbeeld in diverse publieke en private rechtspersonen, heeft bepaalde taken verzelfstandigd en overweegt op sommige terreinen verzelfstandiging.

De rekenkamercommissie van de gemeente Groningen heeft zich de vraag gesteld of de gemeente kaders of randvoorwaarden heeft opgesteld wanneer zich de keuze voordoet om een nieuwe samenwerking aan te gaan. Belangrijk aspect daarbij is om meer te weten te komen over of de gemeente met de ingestelde verbonden partijen de daarbij gestelde doelen ook weet te realiseren en of deze doelen een koppeling hebben met de doelen in de programmabegroting.

De oorsprong van de Derde Merwedehaven in Dordrecht ligt in de jaren tachtig. Toen was er in de regio een gebrek aan stortruimte voor bedrijfsafval, baggerspecie en verontreinigde grond. Per 31 december 2012 is de afvalberging de de Derde Mewerdehave gesloten. De reden was dat de aanvoer van stortmateriaal verminderde en ook speelden de druk van de omgeving en jarenlange juridische procedures een rol. De gemeente, de provincie en de exploitant spraken af de voormalige haven om te vormen tot een parkachtig recreatiegebied.

De gemeenteraad van Dordrecht werd eind 2012 duidelijk dat de exploitant en het provinciale afvalbedrijf de afspraken over sluiting van de afvalstort anders uitleggen dan de gemeente Dordrecht doet. Volgens hen zijn er afspraken gemaakt over de beëindiging van de stortactiviteiten op de stortplaats, maar zijn andersoortige activiteiten op het voorterrein nog steeds mogelijk. Afvalstoffen kunnen daar naar hun overtuiging nog worden aangevoerd en opgeslagen. De gemeenteraad besloot op 18 december 2012 in een unanieme motie tot het uitvoeren van een onafhankelijk onderzoek naar de gang van zaken rond de vaststellingsovereenkomst sluiting Derde Merwedehaven. Pro Facto heeft dit onderzoek uitgevoerd.