Zelfstandige bestuursorganen (zbo's) voeren belangrijke en zeer uiteenlopende overheidstaken uit. Bekende voorbeelden zijn de Sociale Verzekeringsbank (SVB), het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en en het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR). Zoals de naam al zegt, functioneren zbo’s zelfstandig, maar de minister blijft wel verantwoordelijk voor het beleid dat een zbo uitvoert en voor het toezicht daarop. In de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen zijn in algemene zin de verantwoordelijkheden van een zbo en de minister en de verhouding tussen beiden geregeld. Omdat een zbo-status de ministeriële verantwoordelijkheid inperkt en daarmee ten koste gaat van de zeggenschap en controlemogelijkheden van het parlement, wordt kritisch aangekeken tegen de oprichting van nieuwe zbo’s en het functioneren van huidige zbo’s.
Pro Facto is regelmatig betrokken bij kaderwet-evaluaties van zbo’s. Deze evaluatieonderzoeken dragen bij aan het zicht en de grip op het functioneren van zbo’s. Centrale vraag is of het zbo doelmatig en doeltreffend functioneert, bijdraagt aan maatschappelijke doelen en zijn bestaan nog steeds te rechtvaardigen is. We hebben een evaluatie uitgevoerd van het Nederlands Register Gerechtelijke Deskundigen, een financiële evaluatie van het College voor de Rechten van de Mens en deden een juridisch vooronderzoek inzake toezicht- en sanctietaken van het Huis voor klokkenluiders.
Ook is het functioneren van zbo’s vaak onderdeel van evaluatie van wetgeving, waarbij belangrijke uitvoeringstaken zijn opgedragen aan een zbo. Hierbij kan gedacht worden aan het functioneren en de taken van de Stichting Donorgegevens Kunstmatige Bevruchting (SDK) in het kader van de evaluatie Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting en aan het functioneren en de taken van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek (CCMO) in het kader van de evaluatie Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen.
Ons team heeft brede kennis en ervaringen die relevant zijn bij het beoordelen van de doeltreffendheid en doelmatigheid van zbo’s. We maken de doelen die de wetgever bij instelling van het zbo voor ogen had in kaart, gaan na hoe het zbo in de praktijk functioneert en hoe de verhouding tussen het ministerie en het zbo is vormgegeven. Op grond daarvan formuleren we lessen en aanbevelingen voor het zbo als het ministerie als beleidsbepaler en opdrachtgever, waarmee het functioneren van het zbo kan worden verbeterd en maatschappelijke doelen meer bereikt kunnen worden.
