Niet alle handelingen in de gezondheidszorg mogen door iedereen worden uitgevoerd. Zorgverleners hebben bijvoorbeeld de juiste opleiding nodig en de juiste vaardigheden. Sommige handelingen zijn in de wet aangewezen als extra risicovol: de ‘voorbehouden handelingen’. Denk bijvoorbeeld aan het inbrengen van een blaaskatheter of het geven van lokale verdoving bij de tandarts. In de Wet BIG staat welke zorgverleners bevoegd zijn voor deze handelingen. Wel kunnen deze zorgverleners anderen opdracht geven om deze handelingen uit te voeren, onder bepaalde regels en voorwaarden. Door ontwikkelingen in de gezondheidszorg, zoals opkomende technologieën, werken over de domeinen heen en het steeds meer werken in teamverband komt het huidige systeem steeds meer onder druk te staan. Tijd voor een reflectie op de toekomstbestendigheid van de regels voor voorbehouden handelingen, een onderzoek dat we afgelopen jaar samen met onderzoeksbureau Ecorys uitvoerden.
In artikel 35 t/m 39 van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) is geregeld dat en hoe opdracht kan worden gegeven om voorbehouden handelingen uit te voeren. In de praktijk blijken onduidelijkheden te bestaan over de regeling voorbehouden handelingen, die belemmerend werken bij de uitvoering. Er wordt bijvoorbeeld een te strikte één-op-één relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer verondersteld, waardoor ook bij routinematige handelingen steeds een opdracht van een zelfstandig bevoegde wordt gevraagd. Dat levert veel administratieve lasten en daarmee werklast op. Daarnaast bestaat de vraag bij zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers wie verantwoordelijk is als er iets mis gaat. De gedachte onder beroepsgroepen is dat verantwoordelijkheden beter zijn belegd en aansprakelijkheid beter is geregeld als een zorgverlener zelfstandig bevoegd is voor het uitvoeren van handelingen, omdat het handelen van deze zorgverleners in de wet is geregeld en voor deze beroepen ook wettelijk tuchtrecht geldt.
Het gevolg is dat steeds meer beroepen aanvragen indienen om ook in de wet opgenomen te worden. De afgelopen jaren hebben met het doel om zelfstandig bevoegd te worden voor voorbehouden handelingen experimenten plaatsgevonden met onder meer de bachelor medisch hulpverlener, de klinisch technoloog en de physician assistant. Het gevolg van steeds meer beroepen opnemen in de wet is echter dat een versnippering van bevoegdheden plaatsvindt, wat tot gevolg heeft dat er meer onduidelijkheid voor de patiënt kan bestaan en een verminderde noodzaak tot samenwerking en onderlinge afstemming ontstaat. Dat zorgt juist voor minder kwaliteit en veiligheid.
De Wet BIG zelf stelt nauwelijks eisen aan het verlenen van een opdracht en in de praktijk komen daarom generieke opdrachten, voorwaardelijke opdrachten of opdrachten die doorgedelegeerd worden voor. Een voorbeeld daarvan is dat artsen binnen een instelling afspraken vastleggen in protocollen over de voorwaarden waaronder niet zelfstandig bevoegde medewerkers voorbehouden handelingen in opdracht kunnen verrichten. Er moet dan nog steeds opdracht worden verleend, maar niet afzonderlijk voor elke handeling en elke patiënt. Verschillende zorgaanbieders maken al wel gebruik van deze mogelijkheden, anderen nog niet. De wet laat dus meer ruimte dan alleen de één-op-één relatie tussen twee zorgverleners. We hebben onder meer aanbevolen dat het ministerie van VWS meer duidelijkheid biedt wat de grenzen van zo’n generieke opdracht, voorwaardelijke opdracht of het doordelegeren van een opdracht zijn.
-------
Dit onderzoek was onderdeel van een verkenning van het ministerie van VWS naar een toekomstbestendige Wet BIG. We hebben in dit onderzoek ook gekeken naar de beroepenregulering in de wet. Daarnaast heeft een ander onderzoek plaatsgevonden door de Rijksuniversiteit Groningen naar het tuchtrecht en heeft de stuurgroep gekeken naar deskundigheidsbevordering. De Kamerbrief van de minister over de uitkomsten van deze verkenning vindt u hier.
Wilt u meer weten over ons onderzoek en advies in het gezondheidsrecht, en wat wij daarin voor u kunnen betekenen? Neem dan contact op met Nicolette Woestenburg (
Dit is een artikel van Nicolette Woestenburg uit onze nieuwsbrief Zorg. Geïnteresseerd in de zorg en het sociaal domein? Meld u aan via