Op 10 oktober 2010 (10-10-10) is de Wet toelating en uitzetting BES (WTU-BES) in werking getreden. Deze wet regelt het vreemdelingenbeleid voor Bonaire, Saba en Sint Eustatius, gezamenlijk ook wel Caribisch Nederland genoemd. In opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid (WODC) heeft Pro Facto deze wet geëvalueerd.
De belangrijkste doelstelling van de WTU-BES is een restrictief toelatingsbeleid, oftewel, terughoudende toelating van vreemdelingen. De wet zelf draagt daar maar weinig aan bij. Nederlanders en Amerikanen hebben in beginsel geen verblijfsvergunning en tewerkstellingsvergunning nodig. Voor landen als Venezuela, Colombia, Peru en de Dominicaanse Republiek, waar veel immigranten vandaan komen, geldt daarnaast geen visumplicht voor tijdelijk verblijf. Er zijn daarom op grond van de WTU-BES geen grote barrières om toegang te krijgen tot Caribisch Nederland.
Het restrictieve element van het toelatingsbeleid komt voornamelijk tot uitdrukking in de voorwaarden voor het verkrijgen van een tewerkstellingsvergunning op grond van de Wet arbeid vreemdelingen BES (Wav BES). Er is op de eilanden veel vraag naar (tijdelijk) personeel, vooral in de horeca en de toeristische branche. Op de eilanden zelf is hiervoor onvoldoende personeel beschikbaar. Om een tewerkstellingsvergunning te krijgen, moet eerst een zgn. ‘eilandtoets’ worden uitgevoerd: gedurende een periode van vijf weken moet worden geprobeerd lokale arbeidskrachten voor een vacature te vinden voordat de eigenlijke procedure voor een tewerkstellingsvergunning kan beginnen. Dat is bedoeld om de lokale arbeidsmarkt te beschermen, maar in de praktijk levert het vooral tijdverlies, frustratie en bijkomend omzetverlies op bij lokale ondernemers omdat van tevoren duidelijk is dat deze arbeidskrachten op de eilanden niet aanwezig zijn.
Tussen 2010 en 2017 is de bevolking op Bonaire met 23% gegroeid, op Sint Eustatius met 13% en op Saba met 7%. Die bevolkingsgroei heeft grotendeels te maken met immigratie. De meeste immigranten zijn afkomstig uit Europees Nederland, de Verenigde Staten, de Dominicaanse Republiek, Venezuela, Peru en Colombia. Sinds 2016 is het aantal aanvragen voor een tewerkstellingsvergunning van Venezolanen verdubbeld. Schattingen van het aantal personen dat zonder rechtsgrond op Bonaire verblijft, lopen uiteen van 200 tot 1.000, 1% tot meer dan 5% van de totale bevolking. Hoewel precieze aantallen moeilijk te geven zijn, signaleren vrijwel alle gesprekspartners op Bonaire een beduidende toename van het aantal Venezolanen dat zonder verblijfstitel op het eiland verblijft.
Het is niet duidelijk wat het maximale aantal inwoners is dat Caribisch Nederland – gezien de voorzieningen op het gebied van bijvoorbeeld de woningmarkt en de zorg – aan kan. Het is de vraag of de groei die met name Bonaire de laatste jaren doormaakt, in dit tempo door kan gaan. Daar lijken de voorzieningen op dit moment niet op te zijn ingericht. Het is al een probleem om de huidige 19.000 inwoners op een adequate wijze te huisvesten en een goede infrastructuur te bieden. De WTU-BES en de Wav BES bieden echter niet de instrumenten om de groei te stoppen, zo blijkt, en een visie van het openbaar lichaam Bonaire hierop ontbreekt.
Klik HIER om het eindrapport te downloaden.