De achtergrond van het onderzoek is het al jaren gestaag toenemende aantal klachten in penitentiaire inrichtingen. Die groei zorgt voor overbelasting van de Commissies van Toezicht in de inrichtingen en de (beroepscommissie van de) Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). De RSJ opperde daarom in het onderzoeksrapport ‘Spanning in detentie’ van november 2019 enkele mogelijkheden om het gebruik van het klachtrecht in detentie tegen te gaan om te voorkomen dat bagatel zaken het systeem overbelasten. De introductie van een intern en informeel beklagsysteem is zo’n mogelijkheid. Een andere mogelijkheid is het heffen van griffierechten. In het rapport wordt op dat laatste punt verwezen naar de in het medisch tuchtrecht ingevoerde regeling van griffierecht ter voorkoming van futiele klachten. Ook in de tuchtrechtspraak voor advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen is zo’n griffierecht geïntroduceerd voor klachten tegen advocaten, gerechtsdeurwaarders en notarissen, neergelegd in de Wet doorberekening kosten toezicht en tuchtrecht juridische beroepen, die op 1 januari 2018 in werking is getreden. In de genoemde tuchtzaken is het griffierecht in de wet bepaald op € 50.
In opdracht van het WODC gaan we met het onderzoek verkennen in hoeverre de mogelijkheid van het heffen van een griffierecht bij het indienen van klachten door gedetineerden de indiening van futiele klachten kan voorkomen, door middel van het in kaart brengen van de juridische en praktische (on)mogelijkheden daarvan. Ook de mogelijke neveneffecten van de introductie van een financiële prikkel zoals het griffierecht brengen we in kaart.