De wettelijke regelingen met betrekking tot gedwongen zorg zijn onvoldoende op elkaar afgestemd. Dat is de voornaamste conclusie uit de Thematische Wetsevaluatie Gedwongen zorg. Deze evaluatie is in opdracht van ZonMw uitgevoerd door een onderzoeksconsortium van het AMC/Universiteit van Amsterdam, Erasmus Universiteit Rotterdam en Pro Facto.
In de geestelijke gezondheidszorg, justitiële en gesloten jeugdzorg en forensische zorg bestaan verschillende wettelijke regelingen die gedwongen zorg mogelijk maken. Daarbij kan het gaan om gedwongen verblijf in een bepaalde instelling, maar ook om het onder dwang toepassen van een behandeling of het treffen van dwangmaatregelen ter bescherming van anderen. Deze thematiek leidt tot vragen en onduidelijkheden, te meer nu op het terrein van gedwongen zorg aan jeugdigen en volwassenen omvangrijke wetgevingsoperaties gaande zijn.
In het onderzoek stonden drie vragen centraal:
1. Hoe is de rechtspositie van jeugdigen en volwassenen aan wie gedwongen zorg is opgelegd, geregeld in de relevante huidige en voorgenomen wetgeving? Welke verschillen zijn er en zijn die verklaarbaar en rechtvaardig?
2. Hoe werken die regelingen (mede in onderling verband) voor jeugdigen en volwassenen in de praktijk, welke verschillen zijn er per sector/doelgroep, zijn die verklaarbaar en zijn die rechtvaardig? Welke lacunes/knelpunten doen zich daarbij in de praktijk voor?
3. In hoeverre bieden de wettelijke regelingen op de hierboven genoemde terreinen gezamenlijk een consistent en doelmatig wettelijk kader inzake gedwongen zorg en welke mogelijkheden zijn er om dit kader te verbeteren?
Op hoofdlijnen komen uit het onderzoek de volgende conclusies naar voren:
Onverklaarbare verschillen tussen wettelijke regelingen
Gedwongen zorg is in de genoemde sectoren geregeld in verschillende wettelijke regelingen. Deze regelingen zijn op uiteenlopende momenten tot stand gebracht, en laten verschillen zien waar het gaat om uitgangspunten, inhoud en mate van detaillering. Die verschillen zijn lang niet altijd te verklaren.
Zorg op maat bemoeilijkt
Het komt regelmatig voor dat cliënten van de ene sector worden overgeplaatst naar de andere. Zo'n overplaatsing kan leiden tot een aanzienlijk verschil in rechtspositie. Verschillen per zorgsector kunnen een noodzakelijke overplaatsing bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken. Dit staat haaks op het streven om overgangen tussen zorgsectoren te vergemakkelijken, om 'zorg op maat' te kunnen realiseren.
Regie verbeteren
In algemene zin wijzen de onderzoekers op de noodzaak om op het terrein van de gedwongen zorg de 'wetgevingsregie' te verbeteren. Hierdoor kunnen wettelijke regelingen beter worden afgestemd en worden ongerechtvaardigde verschillen in rechtspositie tegengegaan. Daarnaast doen zij een groot aantal aanbevelingen over specifieke wettelijke regelingen en bepalingen rond gedwongen zorg in de ggz, de forensische zorg en de jeugdzorg. Deze aanbevelingen gaan onder meer over de zorgvuldigheid bij dwangbehandeling, over het tegengaan van fixatie (vastbinden) van jeugdigen en over verbeteringen van het klachtrecht.
Klik hier om het rapport te openen.